Twee minuten duurt de stilte, slechts onderbroken door vogelgefluit. Mijn buurtgenoten en ik voelen ons verbonden door onze kleine herdenking. Na ‘Blijf bij mij Heer’ en het signaal (op trombone en sousafoon, bij gebreke van een trompettist) mis ik de straatverlichting die tót dit jaar de twee minuten markeerde. Dat betekent dat ik zelf de tijd in de gaten moet houden. Ik houd van stilte en heb daarom de neiging om deze te laten voortduren. Daarom volg ik met een schuin oog de secondewijzer. 20:02 uur: mijn trombonist en ik knikken tegelijkertijd. Na twee weken repeteren en een leven lang muziek maken hebben we niet méér nodig. Precies tegelijk zetten we ‘Het Wilhelmus’ in.

 

‘Morgen is het Bevrijdingsdag. Dat kunnen we vieren, omdát we vandaag herdenken’. Het zijn de woorden van één van de initiatiefnemers van deze herdenking, net als die van vorig jaar. Nooit eerder heb ik het wezen van Dodenherdenking en het vieren van onze bevrijding zó goed horen verwoorden. Intens mooi.

 

Thuis wacht de opname van de herdenking op de vrijwel lege Waalsdorpervlakte. Daar wordt stil gestaan bij Pieter Kuijt, de Katwijker die voor zijn gezin en andere hongerlijders tijdens de oorlog op jacht gaat op konijnen. En de moordpartijen op verzetsmensen stiekem gadeslaat. Hij markeert hun graven met helmgras, zodat de slachtoffers na de oorlog terug gevonden kunnen worden en door hun families fatsoenlijk kunnen worden begraven. Zijn eigen familie wist van niks. Er wordt een fietspad naar hem vernoemd. Uit dankbaarheid.

 

Thuis kijk ik ook naar de nationale herdenking op de Dam. Als ik al vraagtekens had gehad bij André van Duin voor het houden van een speech, na zijn handkus voor zijn gestorven geliefde rest bij mij geen enkele twijfel: hij was de enige juiste keuze. Na de kranslegging zijn er nog speciale aandachtspunten. Zo is er dit jaar extra aandacht voor de vrouwen in het verzet. Het zijn er maar een paar en die zijn nog niet eens al te bekend, zegt de verslaggeefster.

 

Op dat moment geeft de storm mijn vlag een extra zwieper, ik vrees dat hij met houder en al van het huis vliegt. Het is trouwens toch bijna zonsondergang, tijd om hem binnen te halen. Morgen mag hij weer, maar dan fier in top. Pas later in de week denk ik weer aan de ’weinige vrouwen in het verzet’. Is dat zo? Waren er zo weinig vrouwen actief? Feit is dat er veel meer mannen zijn opgepakt voor ‘illegale’ activiteiten. Feit is ook dat mannen veel beter zichtbaar en voor de vijand veel bedreigender waren dan de dames.

 

Achter elke sterke man staat een sterke vrouw. Geen idee wie dat ooit gezegd heeft. Wat ook wel gezegd wordt is dat er voor elke bekende sterke vrouw vele honderden onbekende vrouwen zijn geweest, die ook een belangrijke rol in de geschiedenis hebben gespeeld. Nou, daar twijfel ik geen seconde aan. Ik hoef alleen maar in mijn eigen geschiedenis te kijken.

 

Mijn grootouders uit Vlaardingen moesten al vroeg in de oorlog besluiten om hun twee kinderen onder te brengen bij familie in Zeeland. Daar was het relatief veilig, maar vooral: daar was genoeg te eten. Belangrijk voor kinderen in de groei. Jarenlang zagen ouders en kinderen elkaar maar een paar keer, reizen was te gevaarlijk. Zo verdrietig waren ze er onder, maar het was voor het goede doel. Ze verbeten hun tranen.

 

Zorgen te over: Vlaardingen ligt vlak bij Rotterdam en beiden hadden het bombardement uit de verte gadegeslagen. Wetende dat dáár, in de helse vlammenzee die een groot deel van hun horizon besloeg, de helft van hun familie woonde… Het duurde wéken voordat er duidelijkheid kwam; onder de talrijke slachtoffers waren geen familieleden. De mannen die het overleefd hadden werden stuk voor stuk weggevoerd naar Duitsland. Zouden ze hen ooit terugzien?

 

Geen tijd om na te denken, de dagelijkse nood is actueel: hoe komen we aan eten? Mijn opa gaat op de fiets naar zijn zus en zwager in Zeeland om peulvruchten te halen. Die belanden niet in zijn fietstas, bij elke wegversperring wordt die gecontroleerd. In plaats daarvan breit mijn oma een slurf, die hij om zijn lijf kan draaien. Ruime jas er over en fietsen maar!

 

De slurf bestaat uit uitgehaalde wollen wintertruien en sokken met gaten er in. Dat betekent veel uithalen en heel veel breien, want ’s winters moeten er weer truien en goede sokken zijn. Zij uithalen en breien, hij fietsen. En tabak kweken in de achtertuin. Toen hij eenmaal sigaren had leren maken, waren die een goed ruilmiddel.

 

Samen stonden ze sterk. Op één na heeft mijn hele familie de oorlog overleefd. Ik heb nooit gehoord dat die opa, in tegenstelling tot mijn andere opa, in het verzet heeft gezeten. Als hij dat al had gedaan, dan weet ik zeker dat hij daar nooit iets over verteld zou hebben.

 

Achter elke sterke man een sterke vrouw. De vrouw van Pieter Kuijt ken ik niet, maar het zou zo maar kunnen dat hij na de eerste slachtpartij ’s ochtends zijn hart heeft gelucht tegen haar. Zijn onmacht gedeeld. En zij, om haar geliefde enigszins troost te bieden, heeft misschien geopperd: ‘Ach Pieter, als je nou eens helmgras pootte? Dan kunnen we ze terugvinden, na de oorlog’. Ze wist dat hij avond aan avond terug zou gaan. Omdat hij móest: er moest eten op tafel komen, ze moesten overleven. Zij, en nog zoveel dorpsgenoten. Tot de ‘V’ van Victorie met wijs- en middelvinger in de lucht kon worden geschreven.

 

Tja, de ‘V’, néé: niet díe ‘v’, de ‘v’ van virus.

Die andere ‘V’: de ‘V’ van vlag, verzet, vrede, vrijheid, vriendschap, vrolijk, vindingrijk, verdraagzaam, vereniging, verbondenheid.

De ‘V’ van vrouw: van vele onzichtbare vrouwen die ervoor zorgden dat hun mannen in verzet konden komen. De sterke ’V’.